Dawne nazwy ulic, czyli gdzie leżała ulica Adolfa Hitlera?

Powstała prawdopodobnie tuż po wojnie mapa Racławic, a wtedy Deutsch Rasselwitz, przedstawia nam jak wyglądała nasza miejscowość przed 70-laty. Na podstawie tej mapy możemy dowiedzieć się jak nazywały się dawniej ulice, gdzie administracyjnie się one kończyły i rozpoczynały. Wiemy też jak zmieniła się nasza miejscowość od tamtego czasu. Pomocna jest również książka adresowa mieszkańców z 1937 roku. Czy wiecie, która z ulic Racławic nosiła imię Adolfa Hitlera? Kilka nazw obecnych ulic zostało dosłownie przetłumaczonych z niemieckiego na polski. Wiecie dlaczego?

W marcu 1945 roku Armia Czerwona posuwała się szybko na zachód zmuszając ludność niemiecką do ucieczki z okolicznych terenów. Miejscowość Racławice była ostrzeliwana z dział artyleryjskich z wysoko położonej szosy łączącej miejscowości Klisino i Pomorzowice. 17 i 18 marca 1945 w rejonie Racławic trwały krwawe walki. Zginęło sporo miejscowych ludzi, inni uciekli w stronę Sudetów. Ówczesny mieszkaniec Racławic Śląskich Hermann Patermann opracował bardzo dokładną mapę Deutsch Rasselwitz prezentującą stan wsi na dzień 18 marca 1945 roku.

To dzięki tej mapie wiemy dokładnie, gdzie znajdowały się lub znajdują miejsca opisane w kronice Racławic, jak dawniej nazywały się ulice, placyki i skwery naszej miejscowości. Patermann spisał też dokładnie mieszkańców Racławic oraz to, gdzie zamieszkiwali. Dzięki opracowanym przez niego materiałom możemy sprawdzić kto mieszkał w naszym obecnym domu przed II wojną światową.

Historyczna mapa Racławic

W 1945 roku zakończyła się wojna. Dawne Deutsch Rasselwitz zmieniło nazwę na Racławice Śląskie, a niemieccy mieszkańcy zmuszeni zostali do zmiany swojego dotychczasowego miejsca zamieszkania. Z kresów wschodnich do Racławic przywiezieni zostali polscy repatrianci pochodzący z dawnych województw: tarnopolskiego, wołyńskiego, stanisławowskiego i lwowskiego. Nastała polska administracja. Zmieniono wtedy także nazwy ulic.

Ul. Zwycięstwa

Ulica Zwycięstwa jest najdłuższą ulicą Racławic. Ciągnie się od wjazdu do naszej miejscowości od strony Głogówka, do Wysokiego Wiaduktu Kolejowego i ma długość 1610 metrów. Na tej ulicy znajduje się między innymi racławicka plebania i Zespół Szkół. Przed wojną na obecną ulicę Zwycięstwa składały się aż 3 ulice.

Oberglogauer Straße (można przetłumaczyć jako ulica Głogówecka) o długości 490 metrów: rozpoczynała się od wjazdu do Racławic od strony Głogówka i ciągnęła do obecnego skrzyżowania ulicy Zwycięstwa i Batorego. Na tej ulicy znajdowały się 22 budynki mieszkalne.

Niederdorf Straße o długości 600 metrów: rozpoczynała się od obecnego skrzyżowania ulic Zwycięstwa i Batorego, i ciągnęła do kościoła pod główny plac miejscowości (obecne skrzyżowanie ulic Zwycięstwa z Głubczycką). Na ulicy Niederdorf Straße znajdowały się 72 budynki mieszkalne. Co ciekawe około 1937 roku zmieniono nazwę tej ulicy na ulicę Adolfa Hitlera.

Ritter Straße rozpoczynała się przy głównym placu Deutsch Rasselwitz i ciągnęła do Wielkiego Wiaduktu Kolejowego. Miała długość 520 metrów i znajdowało się na niej 51 budynków mieszkalnych. Nazwa tej ulicy wywodziła się prawdopodobnie od nazwiska zasłużonego dla Racławic burmistrza.

Dawne ulice Niederdorf Straße i Ritter Straße rozdzielał główny plac miejscowości, przy którym rosła Lipa Królewska (okazałe drzewo) oraz znajdował się pomnik mieszkańców Deutsch Rasselwitz zaginionych lub zamordowanych w I wojnie światowej.

Ulica Ritter

Ul. Prudnicka

Ulica Prudnicka to obecnie druga pod względem długości ulica Racławic mierząca 1030 metrów. Rozpoczyna się przy Wielkim Wiadukcie Kolejowym, a kończy przy wyjeździe z miejscowości w kierunku Prudnika. Dawniej ulica ta składała się z dwóch uliczek: Neustädter Straße (od nazwy Prudnik) i Berg Straße.

Pierwsza miała długość 240 metrów i rozpoczynała się od wiaduktu kolejowego, a kończyła się w miejscu, gdzie znajdowała się gospoda i skrzyżowanie z obecną ulicą Kolejową. Na tej ulicy było 20 budynków mieszkalnych. Mniej więcej w środku długości traktu znajdowało się malutkie skrzyżowanie z dróżką na dworzec kolejowy. Dziś w tym miejscu stoi budynek mieszkalny.

Druga ulica: Berg Straße, miała długość 790 metrów i rozpoczynała się na skrzyżowaniu obecnych ulic Kolejowej z Prudnicką i ciągnęła się do końca wsi. Na tej ulicy znajdowały się 34 budynki mieszkalne. Na ulicy Prudnickiej, która po wojnie przez pewien czas nazywała się ulicą Bolesława Bieruta, znajduje się obecnie Dom Ludowy (dawniej gospoda).

Pozostałe ulice.

Trzecią co do wielkości ulicą Racławic jest ulica Kopernika. Tak jak ulica Prudnicka rozpoczyna się przy wiadukcie kolejowym i ciągnie przez 740 metrów prawie do granicy z Republiką Czeską. Dawniej ulica Kopernika składała się z dwóch ulic: Hotzenplotzen Straße i Zoll Straße. Ulica Hotzenplotzen (można tłumaczyć jako ulica Osobłogi) o długości 340 metrów była pierwszą częścią obecnej ulicy Kopernika (licząc od wiaduktu kolejowego) i ciągnęła się do obecnego skrzyżowania z ulicą Kolejową. Na tej ulicy znajdowały się przypuszczalnie 33 domy mieszkalne (nie da się dokładnie odczytać ich ilości). Na skrzyżowaniu z ulicą Kolejową swój początek miała Zoll Straße. Znajdowało się na niej 29 domów. Ulica ta miała 370 metrów długości.

W pobliżu dawnej Zoll Straße znajdowała się Auen Straße, dziś ulica M. Konopnickiej. Wybudowanych na niej było 29 budynków mieszkalnych. Ulica miała długość 350 metrów i kończyła się tuż przy samej Osobłodze. W miejscu, gdzie droga omal nie stykała się z rzeką rozpoczynała się dróżka polna skracająca drogę do ulicy Kolonialnej (tzw. Gänsetrieb). Miała długość 360 metrów i przechodziła przez podmokłe tereny na południowo-zachodnich krańca Racławic.

Ulica Kolonialna: Kolonie Straße kończyła się dopiero przy tunelu kolejowym i znajdowały się na niej 32 domy mieszkalne. Wtedy liczyła 620 metrów długości. Dziś ulica Kolonialna ma tylko 320 metrów długości i kończy się na skrzyżowaniu z ulicą Ogrodową. Dawniej ulica Ogrodowa rozpoczynała się od tunelu kolejowego, a kończyła na skrzyżowaniu z ulicą Ritter Straße (dziś Zwycięstwa). Dziś ulica Ogrodowa liczy 980 metrów długości i rozpoczyna się od skrzyżowania z ulicą Kolonialną. Tunel kolejowy rozdziela ulicę Ogrodową (dawniej Garten Straße) na dwie części: wschodnią i zachodnią. Na dawnej Garten Straße, czyli obecnej wschodniej części ulicy Ogrodowej było 6 domów mieszkalnych. Obecnie przy ulicy Ogrodowej znajduje się Ośrodek Rehabilitacji oraz boisko sportowe.

Ulica Kolonialna

Ulice Podgórna i Stroma miały wspólną nazwę: Kolonie Gasse. Znajdowało się na nich 18 budynków mieszkalnych. Każda z ulic ma długość 130 metrów. Były równolegle ułożone względem siebie i nasypu kolejowego na trasie kolejowej do Głubczyc.

Ulica Głubczycka miała 480 metrów długości i liczyła 37 budynków mieszkalnych. Nazywała się Leobschützer Straße (od nazwy niemieckiej Głubczyc). Rozpoczynała się na głównym placu Deutsch Rasselwitz przy pomniku ofiar I wojny światowej, a kończyła się przy wylocie z Racławic w kierunku Głubczyc.

Ulica Kościelna liczyła dawniej tylko dwa budynki: była to posesja należąca do sióstr zakonnych oraz budynek przedszkola (lub inny stojący w tym miejscu). Ulica ta nazywała się Mitteltorweg. Pozostałe budynki, które obecnie znajdują się na ulicy Kościelnej, a było ich 7, zaliczane były do ulicy Niederdorf Straße (Zwycięstwa). Obecnie ulica Kościelna liczy 188 metrów długości.

Najkrótszą ulicą Racławic jest ulica Wodna, dawniej Mühlen-Weg. Znajduje się na niej stara piekarnia oraz Grobowiec Cyrusów. Ulica Wodna ma długość 140 metrów. W pobliżu ulicy Wodnej leży ulica Batorego licząca 260 metrów długości. Dawniej ulica Batorego składała się z dwóch uliczek. Pierwsza ciągnęła się w stronę obecnej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej i nazywała się Kronsdorfer Straße. Ulica liczyła 5 budynków mieszkalnych oraz jeden budynek należący do kolei. Pracował w nim dróżnik, który odpowiedzialny był za obsługę szlabanów kolejowych. Druga część ulicy Batorego nazywała się Müllmer Straße i liczyła 17 budynków mieszkalnych.

Podsumowanie

Takie ulice jak Prudnicka czy Głubczycka mają obecnie identyczne nazwy jak za czasów niemieckich, ponieważ są ulicami wylotowymi do ważnych miast. Przetłumaczono ich nazwy tylko z języka niemieckiego na polski. Tak nie było zawsze. Ulica Prudnicka przez jakiś czas nosiła imię Bolesława Bieruta. Władze komunistyczne z poglądów ideologicznych chętnie widziały w nazwach ulic ważne postacie z tego okresu, stąd nie mogło dziwić, że dla kilku nazw ulic Racławic wstawiono komunistycznych działaczy.

Ulica Zwycięstwa skupia niemieckie ulice, które w nazwie miały nazwiska lokalnych lub państwowych włodarzy niemieckich. Ponieważ nie można było tego przetłumaczyć na język polski, wymyślono zapewne jedyną słuszną wtedy nazwę "Zwycięstwa".

Przed II wojną światową Racławice zamieszkiwało niewiele poniżej 4 tysięcy osób. Liczba budynków znajdujących się wtedy w Racławicach była tylko nieznacznie wyższa od obecnej. W jednym domu mieszkało za to więcej osób. Dzięki zachowanym książkom adresowym wiemy dziś kto mieszkał w naszych domach przez wieloma laty.